Het Vlaams Vredesinstituut is een onafhankelijk
instituut voor vredesonderzoek bij het Vlaams Parlement.

Lessen voor vrede en verdraagzaamheid

17/07/2010

Vanaf volgend schooljaar moeten leerlingen in het Vlaamse onderwijs ‘lessen kunnen trekken uit historische en actuele voorbeelden van onverdraagzaamheid, racisme en xenofobie’ en ‘voorbeelden kunnen geven van de potentieel constructieve en destructieve rol van conflicten’. Dit werd vastgelegd in de nieuwe vakoverschrijdende eindtermen die vanaf september 2010 van kracht zijn. Dat werken aan het vermijden van onverdraagzaamheid en aan inzicht in de rol van conflicten zo structureel verankerd wordt in ons onderwijs, kan alleen maar toegejuicht worden. Het risico bestaat echter dat deze eindtermen onderbenut blijven door een te eenzijdige interpretatie.

Bij de uitgangspunten over deze eindtermen wordt immers haast exclusief verwezen naar herinneringseducatie, en naar educatie over de Holocaust in het bijzonder. Ook nu, bij de lancering van de eindtermen in de aanloop naar het volgende schooljaar, wordt de nadruk volledig gelegd op de lessen die getrokken moeten worden uit de gruwelijkste bladzijden uit de Europese geschiedenis. Naast de intrinsieke waarde van deze herdenking en herinnering, staat niet ter discussie dat herinneringseducatie, en educatie over de Holocaust in het bijzonder, erin kunnen slagen om de eindtermen op basis van een historische benadering in de praktijk te brengen. Er is echter meer: in de eindtermen wordt verwezen naar lessen trekken uit historische én actuele voorbeelden. In Vlaanderen bestaat een brede waaier aan projecten die aan de hand van actuele thema’s werken rond het afwenden en stopzetten van oorlog, geweld of discriminatie. Aandacht voor de historische én actuele component van de eindtermen zal hun operationalisering ongetwijfeld ten goede komen.

De genoemde vakoverschrijdende eindtermen hebben uiteindelijk tot doel om democratie, verdraagzaamheid en vrede te bevorderen. Het is opvallend dat in het kader van deze eindtermen enkel wordt verwezen naar niet na te volgen voorbeelden en negatieve aspecten van vrede: (het vermijden van) conflicten, geweld, xenofobie, racisme,… Dat is een niet onbelangrijke inperking van werken aan een duurzame mondiale en lokale vredevolle samenleving. Er is wat vredesopvoeding betreft veel meer onder de zon: projecten die gericht zijn op het realiseren en in stand houden van een cultuur van vrede, met waarden als rechtvaardigheid, solidariteit en duurzaamheid. Het recente onderzoek ‘Over positieve en negatieve vrede’ van het Vlaams Vredesinstituut geeft een totaalbeeld van dit rijke landschap, waaruit de mogelijkheden van een brede aanpak spreken. Een operationalisering van de eindtermen met aandacht voor de negatieve (te vermijden) en positieve (na te streven) aspecten, zal een maximaal effect sorteren en het vakoverschrijdend karakter ten goede komen.

De schoolnetten en leraars die in september aan de slag gaan met de nieuwe vakoverschrijdende eindtermen hebben goud in handen. De eindtermen breed en vanuit verschillende invalshoeken in de praktijk brengen, zal de inspanningen die scholen dagelijks voor onze samenleving leveren, structureel versterken.

Tomas Baum, directeur Vlaams Vredesinstituut